Ziya Gökalp

tarafından **Admin** C.tesi Ocak 23, 2010 1:49 pm

Diyarbakır'da doğdu, İstanbul'da yaşamını yitirdi. Asıl ismi Mehmet Ziya. Babası yerel bir gazetede çalışan memurdu. Eğitimine Diyarbakır'da başladı. Amcasından geleneksel İslam ilimlerini öğrendi. 18 yaşında intihara teşebbüs etti. Bir yıl sonra 1895'te İstanbul'a gitti. Baytar Mektebine kaydını yaptırdı. Jön Türkler'den etkilendi. İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katıldı. Muhalif eylemleri nedeniyle 1898'de tutuklandı. 1924'te yaşamını yitirdi.

Edebi Kişiliği (Sanat Anlayışı)

Ziya Gökalp, sanatı, düşüncelerini yaymak için araç olarak kullanan şairlerdendir. Şiirde duygularını anlatmaktan çok, inandığı düşünceleri dile getirir. Sanatçının şiirleri, her şeyden önce en küçük ayrıntısına kadar düşünülmüş bir programın parçalarını oluşturan bir özelliğe sahiptir.
Şiirlerinde toplum hayatının yeniden düzenlenmesi, insanların eğitimi, millî bir hafıza oluşturmak için girişilen mücedeleler gibi konular kendine yer bulur.
Edebiyatı şuur ve şiir devri olmak üzere iki bölüme ayıran Gökalp, kendi yaşadığı dönemi şuur devri olarak tanımlar. Bu bakımdan kendi döneminde millet şuurunu, bilincini besleyecek şiirler, yazılar yazmanın gerekliğine inanır. Ziya Gökalp, şiir yazma yeteneğini, Servet-i Fünûn ve Fecr-i Âti sanatçıları gibi sanat yapma amacıyla değil, topluma yarar sağlamak için kullanır.
Ziya Gökalp, Osmanlı Devleti'nin çeşitli cephelerde üst üste yenilgilerle çöküşe geçtiği bir dönemde Türk milletine birdenbire yeni bir hedef ve ideal gösterir. Ümmetçi bir Osmanlı'dan yakın bir gelecekte Türkçü bir devlete dönüşmenin programını yapar. Bunun adı "Yeni Hayat"tır. Bu adı taşıyan şiir kitabında şair, bir topluluğu oluşturan bütün unsurları masaya yatırarak gelecekteki devletin üzerinde oturacağı esasları yeniden yorumlayarak belirler. Din, vatan, ilim, kavim, medeniyet, halife, köy, askerlik, lisan, ahlak, vazife gibi her biri kendi başına birer sosyal kavram olan meseleleri tartışır. Bu kavramlardan yola çıkarak bir bakıma geri kalışımızın bilançosunu ortaya koyar. Onun Yeni Hayat'ı sayısız teklifle doludur ve bunların bir kısmı Türkiye Cumhuriyeti'ni kuran irade tarafından yaşama geçirilmiştir.
Çocukları milletin geleceği olarak gören şair, "Altın Işık" kitabında çocuklar için manzum ve mensur masallar, kıssalar kaleme alır. "Keloğlan, Alparslan, Deli Dumrul" gibi metinlerle çocukların belleğinin millî unsurlarla dolmasına katkıda bulunur.
Ziya Gökalp'ın sanatının en önemli özelliklerinden biri de Türk şiirine o zamana kadar ihmal edilen Türk mitolojisini sokmasıdır. Şair, destan yönünden çok zengin olan Türk mitolojisini şiirlerinde yansıtmıştır.
Böylece Türk varlığını inşa eden figür ve olaylara dikkat çekmiştir. Aslında o, bir destan şairidir. Kaleme aldığı "Şakîİbrahim Destanı, Ak Destan, Kara Destan, Kızıl Destan" adlı şiirleriyle çağının tanığı bir şair olduğunu gösterir.
O dönemde birçok şairin yaptığı gibi, ilk şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır. Sonraki dönemde hece ölçüsünü kullanır. Şiirlerinde çoğunlukla ikili (mesnevi), koşma, sone vb. nazım şekillerini kullanan Gökalp, şiir sanatının teknik yönüyle pek ilgilenmemiştir. O, şiirin ne söylediği kısmıyla ilgilenmiştir. Bu yönüyle onun şiirlerinde kuru bir didaktizm göze çarpar.
Ziya Gökalp, şair olmanın yanında önemli bir Türk aydınıdır. Osmanlı Devleti'nin parçalanma sürecinde yeni bir ulusal kimlik arayışına girer. Düşüncesinin temelinde, Türk toplumunun kendine özgü ahlaki ve kültürel değerleriyle, Batı'dan aldığı bazı değerleri kaynaştırarak bir senteze ulaşma çabası yatar. "Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak" diye özetlediği bu yaklaşımın kültürel öğesi Türkçülük, ahlaki öğesi de İslamcılıktır. Uluslararası kültürün yapıcı öğesinin ulusal kültürler olduğunu savunur. Saray edebiyatının karşısına halk edebiyatını koyar. Batı'nın teknolojik ve bilimsel gelişmesini sağlayan pozitif bilim anlayışını benimser. Dini, toplumsal birliğin sağlanmasında yardımcı bir öge olarak değerlendirir.
Toplumsal modeli, Emile Durkheim'in teorik temellerini kurduğu "dayanışmacılık" temelinde şekillenir. Bireyi temel alan liberalizm ile çatışmacı toplumu temel alan Marksizme karşı mesleki örgütleri temel toplum birimi olarak kabul eden solidarizmde karar kılar. Toplumsal ve siyasi görüşlerini anlattığı sayısız makale yazar. "Türkçülük" düşüncesini sistemleştirir. Millî Edebiyat hareketinin kurulması ve gelişmesinde önemli rol oynar.

Eserleri:

Şiir:
* Kızıl Elma
* Yeni Hayat
* Altın Işık
Düz yazı:
* Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak
* Türkçülüğün Esasları
* Türk Töresi
* Doğru Yol
* Türk Medeniyet Tarihi